Een prettige sfeer op de werkvloer is voor velen de reden om, wanneer thuis werken ook mogelijk is, toch naar kantoor te komen. Bijkletsen over het weekend, de klassieke praat bij het koffieapparaat of de leuke collega die iedereen weet te raken met zijn of haar humor. Verbinding vindt plaats wanneer mensen samen lachen en de authentieke kantoorhumor wordt gecreëerd. Soms is humor echter van een minder positieve aard. Wanneer het gaat om cynisme wordt humor gebruikt om onvrede kenbaar te maken. Wat is de invloed van deze humor van de ongelukkigen op de werkomgeving? En, wat kun je doen om cynisme op de werkvloer tegen te gaan?
Het moet raar zijn gelopen wil je bij je aanstelling direct al een cynische houding aannemen. De start van een nieuwe baan gaat veelal gepaard met ambitie, gezonde spanning, nieuwsgierigheid, enzovoorts. Je perspectief is nog positief gekleurd. Je hoeft niet per se die nieuwe wereld met een roze bril te bekijken, maar de bril is in ieder geval niet grijs of pikzwart. Cynisme ontstaat meestal pas na verloop van tijd. Boosdoeners zijn veelal onduidelijke afspraken, vage regels, verkeerde verwachtingen of gebrekkig betrokken worden bij beslissingen.
“Een cynicus is zodoende niet wat je bent, maar wat je wordt.”
Snak naar betrokkenheid
Achter een cynische opmerking schuilt vaak een verborgen wens om betrokken te worden. Juist wanneer een onderwerp binnen je interesse ligt ben je vatbaar voor negativisme. Je weet waar je het over hebt. Cynici zijn zich vaak bewust van hetgeen er speelt en daarmee ook hoe zij negatief beïnvloed worden in een situatie. Binnen organisaties ervaren cynici een sterk gevoel van wantrouwen jegens de organisatie. Denk bijvoorbeeld aan de reorganisatie die uit de lucht komt vallen, waarbij medewerkers in de wachtstand worden gezet en niet mee mogen beslissen over het vervolg. In zulke gevallen komen verborgen agenda’s tevoorschijn en wordt er een stop gezet op transparante vormen van communicatie.
Het gevolg is dat aannames de organisatie binnensluipen als antwoord op het vinden van stabiliteit.
“Waar aannames dodelijk zijn voor gezonde en eerlijke communicatie, is cynisme een volgende gradatie.”
Als adviseur binnen verandertrajecten in organisaties hoor ik regelmatig deze veelvoorkomende cynische uiteenspattingen:
- ‘Het is vast allemaal al besloten, want waarom zouden we luisteren naar de mensen die het aangaat?’
- ‘Het bestuur doet gewoon wat goed is voor zichzelf, want wie heeft er tijd voor het grotere geheel?’
- ‘De visie is vaag en onduidelijk, want niets inspireert meer vertrouwen dan een mistig toekomstbeeld.’
Als je het cynisme uit deze opmerkingen filtert, dan hoor je de wens om inspraak, gevoel voor collectiviteit en duidelijkheid over de toekomst.
Verklein de olievlek
In de behoefte om betrokken te worden, ligt ook de oplossing voor het elimineren van cynisme. Cynisme wordt al snel genegeerd, juist omdat het vaak snelle “grappig bedoelde” opmerkingen zijn tussen neus en lippen door. Vaak ook gemaakt door die persoon wiens klaagzang continu door de wandelgangen klinkt. Door direct in te gaan op het cynisme en te onderzoeken waar de onvrede ligt krijg je een beter beeld van de onvrede. Wacht je te lang dan zal de olievlek van cynisme en onvrede al snel groter worden.
Naast dat het een vluchtige opmerking is, is het vaak ook een ongenuanceerde opmerking. Voer voor een rap oprukkende achterban. Het is natuurlijk vrij makkelijk om mee te gaan in een geintje. Het seintje in dat geintje, dient echter eerder als een alarm beschouwd te worden.
Verken de onvrede
Dat je onvrede en daarmee het cynisme direct zal oplossen met een paar mooie woorden is natuurlijk een illusie. Het direct ingaan op het cynisme zal voor velen, die zich aangevallen voelen door het cynisme, worden ervaren als het aangaan van een conflict. Een precaire situatie, dus.
Het verkennen van de onvrede is een goede start. Bij organisatiebrede ontwikkelingen zal degene die zich cynisch uitlaat zeker niet de enige zijn die het zo ervaart. Het serieus nemen van een ogenschijnlijke onserieuze opmerking kan dan een goed antidotum zijn. Een vraag als: ‘Ik proef onvrede in die opmerking, klopt dat? Zo ja, speelt die onvrede enkel bij jou of herkennen meerdere mensen dit?’, nodigt uit om in dialoog te treden.
“Die dialoog is nou precies hetgeen waar mensen eerder behoefte aan hadden en altijd zullen blijven hebben.”
Creëer één geheel
Naast het aangaan van de dialoog nodig je met het verkennen van het cynisme mensen uit om een genuanceerde analyse te geven. Een verdere verkenning karakteriseert zich door het blijven stimuleren van collectiviteit. Het voorkomen van ‘wij-zij’ redeneringen en zoeken naar de juiste verwachtingen zijn hierbij van belang.
Welke doelen zien jullie voor de organisatie? Wat is ieders rol in de ontwikkeling? Wat verwachten we op de korte en lange termijn van elkaar in communicatie en te zetten stappen? Het zijn stuk voor stuk vragen waarin wordt gezocht naar gedeelde verantwoordelijkheid, zowel voor hen die de organisatieverandering initieerden, de cynici, als ieder daar tussenin.
In verandertrajecten verander je van gewoonten. Daarin horen zowel het bestuur, het middenmanagement als de operationele teams de kans te krijgen om nieuwe gewoonten aan te leren. Dat gaat met vallen en opstaan. Daarom is het goed om niet alleen inhoudelijke aspecten van de verandering te evalueren en bij te sturen, maar juist ook het leerproces van gewoonten veranderen. De beste voorspeller van een succesvolle verandering (of zelfs een succesvolle organisatie) is de mate waarin (nieuwe) gewoonten op elkaar worden afgestemd. En, niet te vergeten, hoeveel er oprecht met elkaar gelachen wordt. Al is het maar “weet je nog hoe “handig” we dat voorheen deden?”
Dit blog is geschreven door:
Axel Mpeti
Content | Consultant
Op zoek naar meer inspiratie?
Het is onze missie om mensgerichte organisaties te bouwen. We doen dit onder andere door het aanbieden van programma’s en evenementen. Bekijk hier ons evenementenoverzicht en laat je inspireren.